Ochrona dróg oddechowych w budownictwie – pyły i kurz na placu budowy
Plac budowy jest takim środowiskiem pracy, w którym można zidentyfikować wiele zagrożeń, także takich, które nie są widoczne gołym okiem, a mogą przynieść sporo problemów zdrowotnych pracownikom. Obok hałasu, poruszającego się po terenie budowy ciężkiego sprzętu czy ryzyka upadków z wysokości, poważnym, a przy tym niestety często bagatelizowanym czynnikiem ryzyka są pyły i kurz unoszące się w powietrzu. Tymczasem ich wdychanie może prowadzić do poważnych chorób, a brak odpowiedniej ochrony dróg oddechowych bywa nieodwracalny w skutkach. Stąd też coraz większy nacisk na edukację pracowników oraz stosowanie nowoczesnych środków ochrony przed pyłami w środowisku pracy.
Jakie identyfikuje się źródła pyłów i kurzu na placu budowy?
Pyły i kurz są nieodłącznym elementem prac budowlanych i powstają praktycznie na każdym ich etapie. W szczególności są to momenty cięcia i szlifowania takich materiałów, jak beton, cegły, płytki ceramiczne czy kamień, pracy z cementem, gipsem lub klejami, ale również przy cięciu i obróbce drewna i materiałów drewnopochodnych. Duże nasilenie problemów następuje także w przypadku prac rozbiórkowych i remontów starych obiektów, gdzie ciągle jeszcze występują pyły azbestowe i ołowiowe. Nie uniknie się też kurzu i pylenia w czasie transportu oraz składowania sypkich materiałów budowlanych. Takie cząstki są często mikroskopijnej wielkości, niewidoczne i zdolne do pozostawania w powietrzu przez wiele godzin.
Jakie niebezpieczeństwa dla zdrowia niesie brak ochrony dróg oddechowych pracowników budowy?
Regularne wdychanie pyłów budowlanych zamiast stosowania maski przeciwpyłowej BHP niestety prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych, z których wiele często ujawnia się dopiero po wielu latach. Wśród najczęstszych związanych z tym zjawiskiem chorób wymienia się pylicę płuc, która oznacza nieodwracalne uszkodzenie tkanki płucnej spowodowane pyłem krzemionkowym. Może także dojść do rozwinięcia się przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, czyli POChP, która objawia się jako stopniowe zwężanie dróg oddechowych i występowanie duszności. To jednak nie wszystkie zagrożenia. Ludzkie oskrzela mogą zacząć wykazywać nadreaktywność spowodowaną drażniącymi cząstkami pyłu i kurzu, co prowadzi do zachorowań na tzw. astmę zawodową. Nie można też wykluczyć nowotworów układu oddechowego, szczególnie u osób narażonych na kontakt z pyłem azbestowym, jak i objawów krótkotrwałych, lecz uciążliwych i obciążających pracownika, które znacząco obniżają wydajność wykonywanej przez niego pracy. Mowa tu o uporczywym kaszlu, podrażnieniu gardła, zapaleniu spojówek, bólach głowy czy ogólnym zmęczeniu i osłabieniu organizmu. Warto przy tym podkreślić, że brak ochrony przed pyłami i kurzem to nie tylko ryzyko zdrowotne dla pracownika, ale i potencjalne konsekwencje prawne oraz finansowe dla pracodawcy.
Jak chronić pracowników przed pyłami i kurzem na placu budowy?
Skuteczna ochrona dróg oddechowych musi łączyć wiele różnych aspektów – właściwą organizację pracy, środki ochrony zbiorowej oraz indywidualne środki ochrony pracownika.
W pierwszej z płaszczyzn należy regularnie zwilżać podłoże i materiały, co ograniczy pylenie, a także stosować narzędzia i maszyny wyposażone w systemy odsysania pyłów. Bardzo ważna jest też odpowiednia wentylacja przestrzeni roboczych, szczególnie w pomieszczeniach zamkniętych.
Środki ochrony indywidualnej, odgrywające w tym aspekcie najważniejszą rolę to półmaski i maski ochronne, które muszą być dopasowane do rodzaju występujących w środowisku pracy zagrożeń. Przed cząstkami pyłów i aerozoli chronią półmaski filtrujące klasy FFP1, jak również maski FFP2 BHP czy maski FFP3 BHP. Z kolei maski pełnotwarzowe BHP z filtrami P2 lub P3 stanowią dodatkowo ochronę dla oczu i twarzy, co jest przydatne przy pracy z toksycznymi materiałami. Uniwersalny charakter mają maski z wymiennymi filtrami, które pozwalają dostosować poziom ochrony do konkretnego środowiska pracy.
Nie można też zapominać o istotnej roli, jaką pełnią tutaj edukacja i szkolenia dla pracowników. Uczą się oni prawidłowego doboru, zakładania i użytkowania masek, a także uzyskują wiedzę na temat tego, jak poważne mogą być skutki zaniedbań w tym zakresie. Należy również regularnie przypominać o konieczności stosowania środków ochrony indywidualnej, nawet w przypadku jedynie krótkotrwałej ekspozycji na szkodliwe czynniki.
Na co zwrócić uwagę przy wyborze sposobu ochrony dróg oddechowych?
Przede wszystkim trzeba mieć na uwadze rodzaj pyłu, a więc czy jest to pył krzemionkowy, cementowy, drzewny czy toksyczny, pochodzący z azbestu czy ołowiu. Kolejny czynnik to czas ekspozycji, ponieważ, pojedynczy, krótkotrwały kontakt wymaga innego poziomu ochrony niż wielogodzinne prace w warunkach kurzu i pyłu. Nie można przy tym pomijać istotnej kwestii komfortu noszenia środków ochronnych. Oznacza to, że maska musi być wygodna, bo tylko wtedy pracownik będzie chciał jej używać. Musi być też przy tym odpowiednio dopasowana, ponieważ brak jej szczelności całkowicie niweluje skuteczność. Nie można też pomijać kwestii prawnych, takich jak spełnianie przez środki ochrony norm i posiadania wymaganych przepisami certyfikatów.
Zawsze warto podkreślać, że dbanie o odpowiednią ochronę przed pyłem i kurzem to nie tylko obowiązek prawny, ale przede wszystkim inwestycja w zdrowie i efektywność zespołu, ponieważ zdrowy pracownik to mniejsze ryzyko nieobecności chorobowych, wyższa wydajność oraz lepsze bezpieczeństwo na placu budowy. A pyły i kurz w budownictwie to niewidzialny wróg, który może bardzo poważnie zagrażać zdrowiu pracowników. Zatem brak ochrony dróg oddechowych prowadzić może do wystąpienia chorób zawodowych, spadku jakości życia i wydajności pracy.